Friedrich List (1789-1846) – twórca szkoły narodowej(historycznej), (cz.2)

Friedrich List

Mistrz szkoły narodowej i jej właściwy twórca;

Porzucił karierę naukową by aktywnie włączyć się w życie polityczne — został liderem niemieckiego stowarzyszenia kupców i przemysłowców (w 1819) i stał się jednym z najbardziej aktywnych propagatorów zjednoczenia Niemiec, które po zakończeniu wojen napoleońskich były podzielone na… 39 jednostek (sic!), z których większość była politycznie i ekonomicznie oddzielona od pozostałych. Relacje gospodarcze pomiędzy tymi jednostkami były utrudnione przez nakładanie barier celnych w wymianie wewnątrzniemieckiej .Podstawowa praca to „Narodowy system ekonomii politycznej” z roku 1841. Dzieło monumentalne, mimo że List był w stanie ukończyć jedynie pierwszy z zamierzonych trzech tomów.

Punktem wyjścia i podstawowym przedmiotem analizy nie jest tak jak u klasyków – jednostka, lecz naród.

Poglądy na temat istoty bogactwa są zbliżone do poglądów A. Müllera – bogactwo opiera się nie tylko na zasobach materialnych, ale i na „kapitale duchowym narodu”. Fundamentalnym celem rozwoju gospodarczego powinno być zwiększanie nie samego bogactwa materialnego, lecz powiększanie mocy produkcyjnych („Zdolność do produkowania bogactwa jest (…) nieskończenie ważniejsza niż samo bogactwo”). Należy dążyć do ich maksymalizacji, nawet jeśli wiązałoby się to z czasowym ograniczeniem bogactwa materialnego.

Krytykował jedną z podstawowych idei ekonomii klasycznej, że dążenie poszczególnych jednostek do zaspokajania własnych interesów przyczyni się do najefektywniejszego zaspokojenia interesów ogółu społeczeństwa. List uważał, że dla osiągnięcia ogólnego dobrobytu niezbędne jest kierownictwo państwa (zwłaszcza w gospodarkach takich krajów, jak Niemcy czy Stany Zjednoczone). Dla Anglii, która była wówczas najlepiej rozwiniętym gospodarczo krajem świata klasyczna polityka liberalna jest korzystna. Ale dla rozwoju krajów słabiej rozwiniętych konieczna jest ochrona rynku wewnętrznego przed konkurencją zagraniczną, czyli konieczne jest stosowanie protekcjonizmu.

Poglądy na temat polityki gospodarczej charakterystyczne dla szkoły historycznej określa się mianem PROTEKCJONIZMU WYCHOWAWCZEGO. Ochrona gospodarki krajowej, a zwłaszcza nowopowstającego przemysłu przed obcą konkurencją. Ochronę ma zapewnić państwo, które powinno się w tym celu posłużyć systemem celnym i stworzyć barierę pozwalającą osłonić krajowych producentów przed obcą konkurencją. Państwo ma więc odgrywać rolę „wychowawcy”, a funkcję tę ma wypełniać aż do momentu, kiedy chronione gałęzie staną się na tyle silne, że będą się mogły obyć bez ochrony.

Przekonanie charakterystyczne również dla innych przedstawicieli starszej szkoły historycznej, iż naczelnym zadaniem ekonomii jest odkrywanie praw ekonomicznych właściwych dla poszczególnych stadiów rozwoju gospodarczego.

Stąd autorzy ci starali się w rozwoju ludzkości wskazać//wyodrębnić pewne etapy. W szczególności List stworzył 5-cio etapową teorię stadiów rozwoju: - stan dzikości - życie koczownicze,

      

- stadium pasterstwa,

- stadium rolnictwa,

- stadium rolniczo-przemysłowe,

- stadium rolniczo-przemysłowo-handlowe

Każde z tych stadiów wymaga odpowiedniej polityki, która powinna być podporządkowana naczelnemu celowi awansowania do kolejnych stadiów. Przejściu ze stanu dzikości do pasterstwa, a następnie do stanu rolnictwa najlepiej zdaniem Lista sprzyja polityka wolnego handlu z narodami wyżej rozwiniętymi. Ale pokonywanie kolejnych szczebli wymaga już dużej ostrożności. Tu korzystniejsza jest polityka protekcjonistyczna, zwłaszcza jeśli mamy na uwadze państwa, które nie są liderami w rozwoju. Jeśli bowiem jakiś kraj osiągnął już ostatni, najwyższy szczebel, to może on zmonopolizować produkcję przemysłową uniemożliwiając uczynienie tego kroku innym krajom. Trzeba przy tym podkreślić, że List nie był tym samym zagorzałym przeciwnikiem wolnego handlu, a protekcjonizm traktował po prostu jako niezbędny środek pozwalający umocnić pozycję krajów rozwijających się.

Dr Joanna Dzionek-Kozłowska,

Materiałuzupełniającydo wykładów z historii myśli ekonomicznej Ekonomia, Ekobiznes, studia II stopnia