Starsza szkoła narodowa(historyczna),(cz.3)

Spośród przedstawicieli starszej szkoły historycznej najpełniejszy, najlepiej rozwinięty był system Wilhelma Roschera (1817-1894). Dzieło życia stanowi 5-tomowy „System gospodarstwa społecznego” (1854- 94), natomiast pracą najistotniejszą dla rozwoju myśli ekonomicznej jest wydany w roku 1843 „Zarys wykładów o gospodarce państwa według metody historycznej”. Nie odrzucał całkowicie metod stosowanych przez ekonomistów klasycznych, ale uznawał, że prawa i zasady ekonomiczne mogą się odnosić co najwyżej do poszczególnych etapów rozwoju ludzkości. Są zatem względne, zależne od kontekstu instytucjonalnego. Teorię klasyczną, która dobrze wyjaśnia funkcjonowanie gospodarki wolnorynkowej, trzeba uzupełnić o teorie  odpowiednie w innych warunkach (innych gospodarkach).


Ekonomia klasyczna jest jedynie niewielką cząstką ogólnej teorii ekonomicznej. Z tego względu Roscher opowiadał się za koniecznością uwzględniania przez ekonomistów całokształtu zjawisk społecznych i przeciw wyodrębnianiu zjawisk ekonomicznych z ogólnospołecznego kontekstu. Uważał, że ostatecznie zawsze należy brać pod uwagę elementy pomijane przez ekonomistów klasycznych, tj. religia, system prawny, kultura, system etyczny, etc., bo bez tego analiza będzie zawieszona w próżni i nie będziemy pewni czy wnioski wynikające z danej teorii można zastosować w konkretnym przypadku. Zaś brak uwzględnienia kontekstu instytucjonalnego może doprowadzić do tego, że zamiast rozwiązać określony problem doprowadzimy do pogorszenia sytuacji. Ambicją Roschera (podobnie jak i Marksa) było odkrycie najbardziej ogólnych prawidłowości, takich, które determinowałyby cały proces rozwoju gospodarczego ludzkości, ale trzeba przyznać , że mimo ogromnego wysiłku, przeanalizowania masy materiałów statystycznych i zapisów dotyczących historii gospodarczej nie był w stanie osiągnąć tego celu.

Bruno Hildebrand (1812-1878)
Podstawowa praca nosi tytuł „Gospodarka narodowa w teraźniejszości i przyszłości” (1848) Negował dążenie ekonomistów klasycznych do formułowania uniwersalnych praw ekonomicznych i podchodził z dużym sceptycyzmem do formułowania praw rozwojowych. Mimo to zdobył się na przedstawienie teorii stadiów rozwoju, uznając, że klucza do zrozumienia stadiów rozwoju gospodarczego należy szukać w warunkach wymiany. Na podstawie takiego kryterium wyodrębnił trzy stadia rozwojowe: - gospodarka oparta na wymianie barterowej, czyli gospodarka naturalna, - gospodarka pieniężna, - gospodarka wykorzystująca wymianę opartą o kredyt. Przy czym w rozwoju gospodarki sobie współczesnej Hildebrand dostrzegał dopiero dwa pierwsze etapy, a trzeci uznał jedynie za pewną tendencję, która nie osiągnęła jeszcze dojrzałej realizacji.

Karl Knies (1821-1898)
Podstawowa praca to wydana w roku 1853 „Ekonomia polityczna z punktu widzenia metody historycznej” Odrzucał nie tylko istnienie obiektywnych praw rozwoju gospodarczego, ale nawet prawidłowości statystycznych. Ekonomia, zdaniem Kniesa, powinna zajmować się opisem rozwoju gospodarczego konkretnych narodów. Materiał historyczny pozwala dostrzec jedynie pewne analogie, tzn. podobieństwa pomiędzy różnymi zjawiskami i procesami, nie prawa. Nie można bowiem zapominać o wolnej woli jednostki ludzkiej, nieracjonalności jej zachowania i złożoności życia społecznego. Knies świadomie rezygnował z poszukiwania praw ekonomicznych i na dobrą sprawę sprowadzał ekonomię do historii gospodarczej.

Dr Joanna Dzionek-Kozłowska,

Materiałuzupełniającydo wykładów z historii myśli ekonomicznej Ekonomia, Ekobiznes, studia II stopnia